Leo núi thể thao là môn thể thao đầy thử thách, đòi hỏi sự kết hợp giữa sức mạnh, kỹ thuật và chiến thuật. Bạn có từng gặp khó khăn khi chinh phục những cung đường leo khó hay chưa biết cách cải thiện kỹ năng? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các kỹ thuật quan trọng, mẹo tập luyện hiệu quả và cách chọn trang bị phù hợp. Hãy cùng bongvip.io sẵn sàng khám phá bí quyết để nâng cao khả năng leo núi và vượt qua mọi giới hạn.
Leo núi thể thao là gì?
Trong leo núi thể thao, người leo không sử dụng thiết bị nhân tạo để hỗ trợ di chuyển mà chỉ dùng bu lông cố định trên vách đá để bảo vệ. Người dẫn đầu sẽ sử dụng móc khóa nhanh để kẹp vào bu lông trong quá trình di chuyển, trong khi người giữ dây ở phía sau đảm bảo an toàn và tháo thiết bị khi cần thiết. So với leo núi truyền thống, hình thức này an toàn hơn do không cần lắp đặt thiết bị bảo vệ tạm thời.
Ngoài ra, bộ môn thể thao này cũng khác với solo tự do, vì người tham gia vẫn sử dụng dây và thiết bị bảo hộ. Trong leo núi thi đấu, có ba thể loại chính: leo núi dẫn đầu, bouldering (không cần bu lông), và leo núi tốc độ. Dù có sự khác biệt, thuật ngữ “leo núi thể thao” đôi khi vẫn bị nhầm lẫn khi đề cập đến cả ba hình thức thi đấu này.
Thiết bị leo núi có gì đặc biệt?
Thiết bị leo núi thay đổi tùy theo loại hình leo cụ thể. Bouldering yêu cầu tối thiểu giày leo, phấn tay và miếng đệm chống va chạm. Leo núi thể thao cần thêm dây thừng, dây an toàn, thiết bị và móc khóa nhanh để kẹp vào bu lông cố định. Trong khi đó, leo núi truyền thống đòi hỏi mang theo bộ thiết bị bảo vệ thụ động và chủ động.
Với leo nhiều đoạn hoặc leo trên những bức tường lớn, người leo cần thêm thiết bị hỗ trợ lên xuống dây cố định. Leo núi hỗ trợ sử dụng công cụ chuyên dụng giúp tăng cường khả năng di chuyển. Sự phát triển thiết bị hiện đại giúp giảm sức lực, tăng kiểm soát và đảm bảo an toàn. Các vật liệu tiên tiến như hợp kim quang phổ hay Dyneema giúp thiết bị nhẹ hơn nhưng vẫn đạt tiêu chuẩn UIAA về độ bền và độ tin cậy.
Những dấu ấn trong lịch sử leo núi thể thao
Trong lịch sử leo núi, nhiều vận động viên và hành trình chinh phục đã để lại dấu ấn mạnh mẽ. Từ những tuyến đường đột phá đến những tranh cãi về cấp độ, mỗi thành tựu đều góp phần định hình sự phát triển của bộ môn này. Dưới đây là những cuộc leo núi và cá nhân tiêu biểu trong giới leo núi thể thao.
Lần đầu tiên leo lên đỉnh Everest
Một trong những bí ẩn lớn nhất của lịch sử leo núi là liệu George Mallory và Andrew Irvine có thực sự lên đến đỉnh Everest trong chuyến thám hiểm năm 1924 hay không. Dù nhiều cuộc thám hiểm sau này, bao gồm chuyến nghiên cứu Mallory và Irvine năm 1999 và Everest Altitude năm 2007, đã cố gắng tìm câu trả lời, nhưng bí ẩn này vẫn chưa được giải mã. Đến nay, các nhà nghiên cứu và người yêu thích leo núi thể thao vẫn không ngừng tìm kiếm bằng chứng để xác thực câu chuyện lịch sử này.
Lần đầu tiên leo lên Cerro Torre
Năm 1959, Cesare Maestri đã cùng Toni Egger thực hiện chuyến leo núi Cerro Torre, nhưng Egger đã mất trong một trận tuyết lở, mang theo máy ảnh có bằng chứng. Sự thiếu nhất quán trong lời kể của Maestri khiến giới leo núi nghi ngờ. Năm 1970, Maestri trở lại và khoan 400 bu lông trên một tuyến đường mới, gây tranh cãi lớn.
Đến năm 2012, cuộc tranh luận tiếp tục khi Hayden Kennedy và Jason Kruk tháo bỏ bu lông của Maestri, mở đường cho David Lama và Peter Ortner hoàn thành FFA, giúp họ giành giải Piolet d’Or 2013. Đó cũng là tranh cãi lớn nhất nhì lịch sử leo núi thể thao, đặt ra câu hỏi về tính trung thực và đạo đức trong bộ môn này. Dù vậy, Cerro Torre vẫn là một trong những đỉnh núi thách thức nhất, thu hút nhiều nhà leo núi chinh phục bằng các phương pháp hiện đại hơn.
Những tranh cãi về cấp độ leo núi
Năm 1995, Fred Rouhling gây tranh cãi khi tuyên bố tuyến đường Akira đạt cấp độ 9b (5.15b), trong khi độ khó cao nhất lúc đó chỉ là 9a (5.14d). Cộng đồng leo núi nghi ngờ tính xác thực của tuyên bố này, nhưng đến năm 2020, Sébastien Bouin đã lặp lại và xác nhận độ khó thực tế ở mức 9a (5.14d). Điều này cho thấy việc đánh giá độ khó trong leo núi thể thao có thể thay đổi theo thời gian và kỹ thuật của từng người.
Tương tự, năm 2003, Bernabé Fernández tuyên bố tuyến đường Chilam Balam đạt cấp độ 9b+ (5.15c), khiến cộng đồng leo núi thể thao hoài nghi và phản đối. Đến năm 2011, A dam Ondra đã hoàn thành thử thách và hạ cấp nó xuống 9a+(5.15a), được nhiều người đồng tình. Những tranh cãi này cho thấy sự khác biệt trong đánh giá độ khó và tầm quan trọng của việc kiểm chứng qua thực tế.
Phân loại các loại hình leo núi
Trong leo núi thể thao, hệ thống phân loại giúp đánh giá độ khó dựa trên kỹ thuật và thể lực, thay vì mức độ rủi ro như leo núi truyền thống. Nhờ sử dụng bu lông cố định, người leo có thể tập trung hoàn toàn vào các động tác. Dưới đây là thông tin cần nắm.
Hệ thống thống trị
Leo núi thể thao giúp giảm thiểu rủi ro bằng cách sử dụng bu lông cố định, do đó các tuyến đường chỉ được đánh giá dựa trên độ khó kỹ thuật, không cần phân loại bổ sung như leo núi truyền thống. Các hệ thống phân loại phổ biến bao gồm hệ thống Pháp (6b, 6c, 7a, 7b, 7c…), còn gọi là phân loại thể thao của Pháp, và hệ thống Mỹ (5.9, 5.10a, 5.10b, 5.10c…). Ngoài ra, hệ thống UIAA (VII, VIII, IX, X…) được sử dụng ở Đức và Trung Âu. Một hệ thống khác là hệ thống Úc (Ewbank) với các cấp như 23, 24, 25, 26…, phổ biến tại Úc và New Zealand.
Tích hợp với các cấp độ đá tảng
Mặc dù leo núi thể thao có hệ thống phân loại đơn giản hơn so với leo núi truyền thống, nhưng vẫn tồn tại tranh cãi khi so sánh giữa một tuyến đường ngắn với động tác cực khó và một tuyến đường dài với chuỗi động tác dễ hơn một chút. Hầu hết các hệ thống phân loại đều dựa trên độ khó tổng thể, nên dù có sự khác biệt về phong cách leo, cả hai tuyến đường vẫn có thể được xếp cùng cấp độ.
Đối với các tuyến đường leo núi thể thao nâng cao như Realization, La Dura Dura hay La Rambla, người ta còn đánh giá thêm cấp độ bouldering bằng hệ thống Font của Pháp (7B, 7C, 8A…) hoặc V-scale của Mỹ (V9, V10, V11…). Điều này giúp các vận động viên hiểu rõ hơn về độ khó của các động tác cụ thể trong tuyến đường. Tuy nhiên, người mới chơi có thể dễ nhầm lẫn giữa cấp độ leo núi của Pháp và cấp độ bouldering Font, vốn chỉ khác nhau ở cách viết hoa.
Việc nắm vững các hệ thống phân loại leo núi thể thao không chỉ giúp người chơi đánh giá chính xác độ khó của tuyến đường mà còn hỗ trợ họ lập kế hoạch luyện tập hiệu quả. Từ những tuyến đường huyền thoại như Realization, La Dura Dura đến các tranh cãi lịch sử về độ khó của Akira hay Chilam Balam, thế giới leo núi luôn đầy thử thách và khám phá. Bạn đã thử sức với tuyến đường nào? Hãy chia sẻ trải nghiệm của mình và tiếp tục theo dõi những bài viết khác về kỹ thuật leo núi, mẹo tập luyện và những cuộc chinh phục đỉnh cao đáng nhớ.
